Hoewel commanderen niet mijn sterkste kant is, had het Ministerie van Defensie me uitgeselecteerd voor de onderofficiersopleiding. Ongeveer twee maanden heb ik het volgehouden. Toen werd ik na een bivak, waarbij ik tot groepscommandant was gebombardeerd en we onder mijn bekwame leiding drie keer waren verdwaald, van mijn strepen ontheven. Voor de rest van mijn diensttijd functioneerde ik als gewoon soldaat.

In afwachting van de overplaatsing werd ik tewerkgesteld op Boekwerken. Dat was leuk. Boekwerken is een soort uitleenbibliotheek van de kazerne, een groot magazijn volgestouwd met pakken stencils, stafkaarten en instructieboekjes hoe men blaren moet behandelen - alles dik onder het stof.

Het personeel van Boekwerken bestond uit een bijna gepensioneerde adjudant die voorzitter was van de onderofficierskantine en minstens drie keer in de week een middag op pad was voor een receptie of een huldiging of een verjaardag en voor wie, àls hij nog terugkwam snel koffie moest worden gezet. Verder een soldaat-schrijver die nu en dan iets typte maar meestal landerig uit het raam keek en een ouwe Indische korporaal van wie het niet duidelijk was of hij tot het personeel van Boekwerken behoorde maar er wel vaak te vinden was, in ieder geval tijdens de koffiepauzes - dat waren er ongeveer zeven per dag.

De korporaal had sinds jaren een diepgewortelde vete met de secretaresse van de kazernecommandant, een zestigjarige Kenau van ongeveer één meter negentig die een keer door het tuimelraam probeerde te klimmen toen hij haar niet binnen wilde laten.

In deze omgeving werd ik gestationeerd, tezamen met nog drie andere gesjeesde sergeanten (ik was gelukkig niet de enige die er niets van kon, van commanderen en "geef acht" roepen. Er was een hele rits afvallers ). We voelden ons er gelijk thuis.
We hadden het volgende te doen. In de loop der jaren waren er vanuit Den Haag zgn. wijzigingen binnengekomen op al die stencils en EHBO-boekjes: "verwijder pagina 11 en vervang deze door bijgeleverde nieuwe pagina" of "streep op pagina 23 de bovenste alinea in zijn geheel door". En dan veertig, vijftig keer want er làg wat van sommige stencils.

Begrijpelijkerwijs voelden noch de recepties aflopende adjudant noch de soldaat- schrijver noch de korporaal - zo hij hier al iets te zoeken had - iets voor dit ongeschoolde werk maar voor dienstplichtige kneusjes was het heel geschikt. De eerste dagen deden we het vrij nauwgezet. En soms was het ook wel leuk. Dan moest je twintig, dertig keer een reepje nieuwe tekst over de oude heen plakken. Wanneer je flink wat plaksel gebruikte en daarna goed aandrukte kwam de lijm er aan alle kanten onder vandaan en kleefden alle bladzijden aan elkaar vast. Het was eenvoudig te doen en lukte altijd.

Soms waren de wijzigingen op één stencil opgelopen tot een stuk of tien. De eerste keer moest je een bepaalde zin toevoegen, bij de tweede ronde enkele bladzijden verwijderen, de derde maal was het knippen en plakken geblazen - tot je bij wijziging 10 kwam en las "vernietig de gehele inhoud van het stencil en vervang deze door bijgesloten nieuwe pagina's". Waarna je al die met zorg doorgekraste, vastgeplakte en toegevoegde papieren, langzamerhand een aardig zootje, met één armzwaai de prullenmand in kon mikken.

Voorin moest worden genoteerd wanneer een bepaalde wijziging was aangebracht en door wie dit was gebeurd en als het werk erg eentonig werd vermaakten we ons ermee allerlei bloemrijke namen in te vullen zodat eventuele gebruikers later tot hun verbazing konden vaststellen dat hun stencil aan de moderne inzichten was aangepast door o.a. Che Guevara, Marlène Dietrich, de graaf van Monte Christo en bakker Geutjes (bij wie we op verjaardagen altijd gebak haalden). Toegegeven - het klinkt wat melig maar we moesten ons toch vermaken op Boekwerken en een kinderhand is gauw gevuld.

Overigens pasten we ons snel aan het daar heersende arbeidstempo aan en deden niets meer.
Ja - het speet me werkelijk toen na een week of zes het bericht kwam dat we werden overgeplaatst. Ik had best tot het eind van mijn diensttijd willen blijven wijzigen.